Η μετεωρολογία είναι η επιστήμη που έχει σαν αντικείμενο την μελέτη της ατμόσφαιρας, της κατάστασης της, της δομής της, τις ιδιότητες της, καθώς και τις φυσικές διεργασίες που δημιουργούν στην Γη την καιρική κατάσταση και το κλίμα.
Στην μελέτη των μετεωρολογικών φαινομένων, η μετεωρολογία αναζητά τις γενεσιουργές αιτίες και τους παράγοντες που συμβάλλουν σ΄ αυτά και προχωρεί στην σχετική χάραξή τους σε χάρτες ώστε από την μικρή χρονικά πρόγνωση να φθάσει στην ασφαλή πρόγνωση για μακρύτερο χρονικό διάστημα, που αποτελεί έναν από τους κύριους σκοπούς της.
Κύρια στοιχεία της μετεωρολογίας γνωστά σαν “Mετεωρολογικά στοιχεία” είναι η ατμοσφαιρική πίεση, θερμοκρασία και η υγρασία της ατμόσφαιρας μιας και αυτά αποτελούν τις αιτίες των μετεωρολογικών φαινομένων. Η παρατήρηση και παρακολούθηση αυτών των μετεωρολογικών στοιχείων ονομάζεται “Μετεωρολογική παρατήρηση” και γίνεται είτε με μετεωρολογικά όργανα και συσκευές και λέγεται ενόργανη παρατήρηση, (π.χ. θερμοκρασία με το θερμόμετρο, πίεση με το βαρόμετρο, κλπ), είτε εξ΄ όψεως παρατήρηση (π.χ. νέφωση, ηλιοφάνεια, κατάσταση θαλάσσης, κλπ).
Οι μετεωρολογικές παρατηρήσεις γίνονται στους Μετεωρολογικούς Σταθμούς, οι οποίοι είναι επανδρωμένοι με το κατάλληλα εκπαιδευόμενο προσωπικό και τα απαιτούμενα μετεωρολογικά όργανα. Κάθε μετεωρολογικός σταθμός φέρει διεθνή αριθμό ταυτότητας με τον οποίο απεικονίζεται στους μετεωρολογικούς χάρτες. Τα αποτελέσματα των πιο πάνω μετεωρολογικών παρατηρήσεων αποστέλλονται στην κεντρική μετεωρολογική υπηρεσία της χώρας, στην οποία ανήκει ο μετεωρολογικός σταθμός, (για την Ελλάδα στην ΕΜΥ), για περαιτέρω επεξεργασία καθώς και στον παγκόσμιο μετεωρολογικό οργανισμό για χρήση από κάθε ενδιαφερόμενο.
Στην Ελλάδα η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (ΕΜΥ) ιδρύθηκε το 1931 και εδρεύει στην πρώην Αμερικάνικη Βάση του Ελληνικού. Από το 1967 υπάγεται στο Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας (ΓΕΑ). Πριν την ίδρυση της ΕΜΥ οι μετεωρολογικές παρατηρήσεις, η συγκέντρωση τους και η επεξεργασία τους γινόταν από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και συγκεκριμένα από το μετεωρολογικό τμήμα. Το 1940 και μέσα στο πλαίσιο του Αστεροσκοπείου Αθηνών, το μετεωρολογικό τμήμα το διαδέχτηκε το Μετεωρολογικό Ινστιτούτο το οποίο διαθέτει πλούσια σχετική με το θέμα βιβλιοθήκη, καθώς και αρχείο όλων των μετεωρολογικών παρατηρήσεων μέχρι το 1931.
O Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (WMO) ιδρύθηκε το 1950 και λειτουργεί στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Κύριος σκοπός του WMO είναι η μεταξύ των διαφόρων χωρών συνεργασία σε θέματα μετεωρολογίας και ειδικά στην Ναυτιλία, Αεροπορία, γεωργία, κλπ.
Το ενδιαφέρον των ανθρώπων για τα μετεωρολογικά φαινόμενα και τον καιρό, μιας και αυτά επηρεάζουν καθοριστικά την καθημερινότητά τους, χάνεται στα βάθη των αιώνων και του μύθου. Όλοι οι αρχαίοι πολιτισμοί που αναπτύχθηκαν στη Γη, παρατηρούσαν τα καιρικά φαινόμενα, έχοντας κατά νου την πρόγνωση του καιρού.
Οι παρατηρήσεις και τα συμπεράσματα τους πέρασαν με βάση φυσικά, τις αντιλήψεις τους στην πολιτιστική τους παράδοση, π.χ. ο μύθος του κατακλυσμού στην μυθολογία πολλών λαών.
Απαρχή της μετεωρολογίας, σαν γνωστικού πεδίου, θεωρείται το έργο του Αριστοτέλη “Mετεωρολογικά”. Αυτό εκδόθηκε γύρω στο 350 π. Χ. σε τέσσερα βιβλία και αποτέλεσε το πρότυπο διδακτικό βιβλίο μετεωρολογίας και όχι μόνο. Στο έργο αυτό περιέχονται όλες οι μέχρι τότε γνωστές γνώσεις και παρατηρήσεις για τον καιρό, την θάλασσα και τον ουρανό.
Αφετηρία της σύγχρονης μετεωρολογίας θεωρείται ο 17ος αιώνας, όταν ανακαλύφθηκε το θερμόμετρο απ΄ τον Γαλιλαίο και το βαρόμετρο απ΄ τον Τορικέλλι. Στην δεύτερη 50-ετία του 18ου αιώνα με το έργο και τις ιδέες των Β. Φραγκλίνου στην Αμερική, των Α. Χούμπολντ και Ε. Ντόβε στην Γερμανία και του Λομονόσωφ στην Ρωσία η μετεωρολογία εξελίσσεται σε ανεξάρτητη επιστήμη.
Στα μέσα του 19ου αιώνα ιδρύονται οι πρώτοι μετεωρολογικοί σταθμοί και συγκροτούνται οι πρώτες κεντρικές μετεωρολογικές υπηρεσίες πρόγνωσης του καιρού σε Γαλλία και Αγγλία αρχικά.
Στον 20ο αιώνα η επιστήμη της μετεωρολογίας γνώρισε αλματώδη ανάπτυξη. Στην εξέλιξη αυτή καθοριστική ήταν η εμφάνιση της αεροπορίας καθώς και οι εξελίξεις στα μαθηματικά και την φυσική. Η ανακάλυψη των ατμοσφαιρικών μετώπων γύρω στο 1920, των αεροχειμάρρων στην δεκαετία του 1940, καθώς και η χρήση νέων συσκευών και μέσων, όπως οι μετεωρολογικοί δορυφόροι και τέλος η εισαγωγή της Πληροφορικής, έκαναν δυνατή την ακριβέστερη και πιο αξιόπιστη γνώση και πρόγνωση των μετεωρολογικών φαινομένων και του καιρού.
Από την εμπειρία του καθενός ξεχωριστά είναι αυτονόητη η επίδραση του καιρού σ΄ όλο σχεδόν το φάσμα των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, όπως η ασφάλεια της ζωής και περιουσίας απ’ τα καιρικά φαινόμενα, η ναυτιλία, η αεροπορία, η γεωργία, οι μεταφορές κλπ, και ως εκ τούτου ο κεντρικός ρόλος της επιστήμης της μετεωρολογίας στην καθημερινή ανθρώπινη δραστηριότητα.
Λόγω ακριβώς αυτής της σπουδαιότητας της μετεωρολογικής επιστήμης στην καθημερινότητα της κοινωνίας στο σύνολο της, καθιερώθηκε από τον ΟΗΕ, να γιορτάζεται κάθε χρόνο η ημέρα της μετεωρολογίας. Φέτος ο εορτασμός ήταν στις 23/03/2024, λόγω όμως της αργίας του Σάββατου το σχολείο μας την γιορτάζει σήμερα ετεροχρονισμένα, μιας και στο σχολείο μας υπάρχει μια δικαιολογημένα αυξημένη θα έλεγα ευαισθησία στο ζήτημα αυτό, λόγω και του ότι είναι το μοναδικό στην Ελλάδα σχολείο στο οποίο διδάσκονταν τα τελευταία χρόνια ένα συνοπτικό μάθημα περιγραφικής μετεωρολογίας στην Α’ (πρώτη) τάξη, στο πλαίσιο της Ζώνης Δημιουργικών Δραστηριοτήτων. Μάλιστα πρόσφατα το σχολείο προμηθεύτηκε κάποια μετεωρολογικά όργανα για την δημιουργία ενός μετεωρολογικού κλωβού, με την προοπτική να επαναληφθεί στο μέλλον το μάθημα αυτό.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΟΛΑΚΙΔΗΣ
Δρ. ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ
