Στις 13 Οκτωβρίου του 1904, ο Παύλος Μελάς, χτυπημένος από τους Τούρκους, άφηνε την πνοή του στα βουνά της Μακεδονίας και γινόταν θρύλος. Σ’ αυτόν τον πρωτεργάτη και σ’ όλους τους αγωνιστές του Μακεδονικού αγώνα αφιερώνουμε τη μέρα αυτή.
Ο Μακεδονικός Αγώνας αποτελεί μια από τις πιο ένδοξες σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Οι πρωταγωνιστές του προέρχονταν από ολόκληρο τον Ελληνισμό. Ωστόσο, το κύριο βάρος του Αγώνα το σήκωσε ο γηγενής πληθυσμός της Μακεδονίας, ο οποίος αγωνίστηκε για τριάντα περίπου χρόνια να διαφυλάξει την ελληνικότητά του από τις διάφορες εθνικές προπαγάνδες, αλλά και συμπαραστάθηκε με θέρμη και αποτελεσματικότητα τους Μακεδονομάχους που έσπευσαν από κάθε γωνιά της Ελλάδας στη Μακεδονία, για να πάρουν μέρος στην ένοπλη φάση του Αγώνα στα χρόνια 1904-1908.
Στις αρχές του 20ου αι. η Οθωμανική αυτοκρατορία παρουσίαζε έντονα σημάδια παρακμής και η Μακεδονία ήταν ένας τόπος αγριότατου ανταγωνισμού, γιατί Έλληνες, Βούλγαροι και Σέρβοι την αντίκριζαν σαν μια περιοχή, όπου μπορούσαν να επιδιώκουν εδαφικές επεκτάσεις.
Ο ελληνορθόδοξος πληθυσμός της Μακεδονίας, μόνος και αβοήθητος, με μοναδικά όπλα το σχολείο και την εκκλησία πάλεψε για να μην αποκοπεί από τις ρίζες του, την Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό. Ο ιερέας και ο δάσκαλος αναδείχθηκαν τα χρόνια εκείνα τα ισχυρότερα στηρίγματα του χειμαζόμενου Γένους, περιορίζοντας τα αποτελέσματα της βουλγαρικής προπαγάνδας. Οι Μακεδόνες, Ελληνόφωνοι και Σλαβόφωνοι, έμειναν με πείσμα προσκολλημένοι στο Πατριαρχείο, διατηρώντας την ελληνική τους εθνική συνείδηση. Οι Βούλγαροι όμως, με κάθε μέσο προσπαθούσαν να ξεσηκώσουν αρχικά τους σλαβόφωνους χωρικούς της Μακεδονίας εναντίον του Πατριαρχείου. Στη συνέχεια, άσκησαν πιέσεις σε ιερείς και δασκάλους, προκειμένου να προσχωρήσουν στην αυτοκέφαλη Βουλγαρική Εκκλησία(Εξαρχία). Αργότερα, προέβησαν σε θηριωδίες.
Τα χρόνια εκείνα οι διακρίσεις των πληθυσμών σε αυτή την περιοχή των Βαλκανίων δεν γίνονταν με βάση την εθνική τους ταυτότητα, αλλά τη θρησκευτική τους επιλογή. Εξαρχικός ή Σχισματικός σήμαινε Βούλγαρος και Πατριαρχικός ή Ορθόδοξος σήμαινε αντίστοιχα Έλληνας. Έτσι οι Βούλγαροι προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να μεταβάλουν το φρόνημα των κατοίκων. Στόχος τους ήταν να προετοιμάσουν το έδαφος για αυτονόμηση αρχικά και ενσωμάτωση αργότερα της Μακεδονίας στο βουλγαρικό κράτος.
Γι αυτό, μετά το 1895 εισέβαλαν στη Μακεδονία αντάρτικα βουλγαρικά σώματα, οι άγριοι κομιτατζήδες. Αυτοί με την πρόφαση ότι έκαναν απελευθερωτικό αγώνα κατά των Τούρκων, και επωφελούμενοι από την παράλυση της τουρκικής εξουσίας, λήστευαν, τρομοκρατούσαν τον πληθυσμό και δολοφονούσαν με όλα τα μέσα. Προπάντων όμως, κυνηγούσαν και δολοφονούσαν τους Έλληνες δασκάλους, ιερείς, πρόκριτους και γιατρούς. Kατέστρεφαν εκκλησίες και σχολεία.
Οι Τούρκοι έβλεπαν τον ελληνοβουλγαρικό ανταγωνισμό και λίγο ενδιαφέρονταν για την ειρήνευση στη Μακεδονία. Εφάρμοζαν την πολιτική του «διαίρει και βασίλευε», για να διατηρούν ευκολότερα τα αποκτημένα.
Η Μακεδονία διέτρεχε τον κίνδυνο του ολοκληρωτικού εκβουλγαρισμού. Οι Βούλγαροι τρομοκρατούσαν τα χωριά της Μακεδονίας με τις ληστοσυμμορίες τους και ο ελληνισμός της Μακεδονίας έπρεπε να κινηθεί δραστικά, αντιστασιακά. Πρωτοπόροι στον αγώνα στάθηκαν ο Ίων Δραγούμης, γραμματέας του ελληνικού προξενείου στο Μοναστήρι και ο Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης. Από το 1902 ο Δραγούμης, κηρύσσοντας αληθινή εθνική σταυροφορία στην ευρύτερη περιοχή της δυτικής Μακεδονίας, κατηχούσε, εμψύχωνε, όριζε διοικητικές επιτροπές σε πόλεις και χωριά και οργάνωσε τη "Μακεδονική Άμυνα" στην περιοχή του Μοναστηρίου. Ο Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης από την δική του πλευρά, συγκρότησε τα πρώτα ανταρτικά σώματα δυτικομακεδόνων με αρχηγούς τον Κώττα από τη Ρούλια και τον Βαγγέλη Στρεμπενιώτη. Είχε αποφασιστεί η ιδέα του ένοπλου αγώνα. Να πολεμήσουν τον εχθρό με τα αντάρτικα σώματα.
Η Αθήνα αφυπνίστηκε. Έτσι το καλοκαίρι του 1904, συγκροτήθηκε στην Αθήνα, με τη συμφωνία και του επίσημου κράτους, το «Μακεδονικό Κομιτάτο», στο οποίο συμμετείχαν δημοσιογράφοι, καθηγητές, πολιτικοί, όπως ο Στέφανος Δραγούμης, στρατιωτικοί, όπως ο Παύλος Μελάς.
Αυτό το κομιτάτο ανέλαβε να οργανώσει τον αγώνα κατά της βουλγαρικής τρομοκρατίας στο βιλαέτι του Μοναστηρίου, που βρισκόταν στη Δ. Μακεδονία. Το πρώτο σώμα που μπήκε από την ελεύθερη Ελλάδα στη Μακεδονία ήταν του αξιωματικού Π. Μελά.
Ξεκινώντας για τη Μακεδονία ο Μελάς, το Μάρτιο του 1904, έγραφε στη γυναίκα του Ναταλία: « Αναλαμβάνω αυτόν τον αγώνα με όλη μου την ψυχή και με την ιδέα ότι είμαι υποχρεωμένος να τον αναλάβω. Είχα και έχω την ακράδαντον πεποίθησιν ότι δυνάμεθα να εργασθώμεν εν Μακεδονία και να σώσωμεν πολλά πράγματα. Έχων δε την πεποίθησιν ταύτην, έχω και υπέρτατον καθήκον να θυσιάσω το παν, όπως πείσω και Κυβέρνησιν και κοινήν γνώμην περί τούτου. »
Ο Γεώργιος Μόδης, πολιτικός, λογοτέχνης και μακεδονομάχος, στο βιβλίο του «Μακεδονικές Ιστορίες» αναφέρει: «Ξεκίνησε ο Μελάς με τον Κοντούλη, Παπούλα, Γεώργιο Κολοκοτρώνη, να μελετήσουν την κατάσταση, να κάνουν αναγνώριση εδάφους, όπως θα λέγαμε. Πέρασαν με δυσκολία τα σύνορα και έφθασαν στην περιφέρεια Καστοριάς. Γύρισαν χωριά, δημηγόρησαν, έγιναν δεκτοί με δάκρυα και φιλιά από τους χωρικούς. Η προσφορά ανδρών να πολεμήσουν μαζί τους ήταν μεγάλη.»
Οι Μακεδόνες τον δέχτηκαν ως ελευθερωτή. Ο λαός σιγά σιγά αναθάρρησε. Ωστόσο, στις 13 Οκτωβρίου του 1904 τουρκικό βόλι τον έριξε νεκρό στη Στάτιστα Καστοριάς, μετά από προδοσία του κομιτατζή Μήτρου Βλάχου στους Τούρκους. Η είδηση του θανάτου του συγκλόνισε βαθύτατα τον ελεύθερο και υπόδουλο ελληνισμό.
Όπως έγραψε ο πεθερός του, Στέφανος Δραγούμης στη μελέτη του «Μακεδονική κρίση», ο Παύλος Μελάς έλεγε: « Εάν το αίμα ενός ανδρός ποτίσει το χώμα της Μακεδονίας, θα πάρουν θάρρος οι τρομοκρατημένοι, θα εκπηδήσουν οι εκδικητές και σωτήρες.» Υπήρξε πραγματικός προφήτης. Το δικό του αίμα έκανε το θαύμα. Η θυσία του είχε πετύχει αυτό που καμία άλλη δύναμη δεν είχε κατορθώσει και έδειξε στον κόσμο ολόκληρο πως ο ελληνισμός έξω από τα όρια του μικρού βασιλείου δεν είχε χαθεί.
Ο Παύλος Μελάς έγινε εθνικό σύμβολο και πέρασε ως ήρωας στην αιωνιότητα, γιατί ο θάνατός του, αντί να αποθαρρύνει, θέριεψε τον Αγώνα. Τότε, από κάθε μεριά της ελληνικής γης , από τη Β. Ήπειρο ως την Κρήτη και την Κύπρο, άρχισαν να καταφθάνουν γενναίοι Μακεδονομάχοι που απαθανατίστηκαν με τα θρυλικά πλέον ψευδώνυμά τους: Βάρδας, Ακρίτας, Μπούας, Κόρακας, Νικηφόρος, Ρούβας, Άγρας και άλλοι. Οι Μακεδόνες καπεταναίοι: Νταλίπης, Πύρζας , Μητρούσης, Γιαγκλής, Κύρου, Στέφος, Ράμναλης τους δέχτηκαν με ενθουσιασμό και συνεργάστηκαν στενά μαζί τους.
Επίσης, καθοριστική υπήρξε η συμβολή στον αγώνα και των αμάχων Μακεδόνων όλων των ηλικιών, των φύλων και κοινωνικών τάξεων. Χωρικές ζύμωναν το ψωμί των Μακεδονομάχων, έπλεναν τα ρούχα τους και έδεναν τις πληγές τους. Στις πόλεις επιτροπές κυριών, οργανωμένες σε φιλόπτωχα σωματεία, συγκέντρωναν εφόδια. Απλοί χωρικοί μετέφεραν κρυφά οπλισμό και πληροφορίες. Γιατροί, σιδηροδρομικοί , έμποροι, εργοστασιάρχες, εργάτες, ο καθένας από την έπαλξή του, βοήθησαν με όλες τους τις δυνάμεις τον Αγώνα . Και φυσικά, ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η παρουσία των ιερέων, των δασκάλων και των διδασκαλισσών, γι’ αυτό και βρίσκονταν αδιάκοπα στο στόχαστρο του εχθρού.
Τέσσερα χρόνια κράτησε ο ένοπλος Μακεδονικός Αγώνας(1904-1908). Έγιναν πολλές αιματηρές μάχες, συγκρούσεις και αναρίθμητοι υπήρξαν οι μάρτυρες και οι ήρωες. Το κέρδος του Μακεδονικού Αγώνα για τον ελληνισμό ήταν τεράστιο. Οι Έλληνες Μακεδόνες αντιστάθηκαν στις βουλγαρικές πιέσεις και κράτησαν την εθνική τους συνείδηση, τη γλώσσα τους, την πίστη τους.
Οφείλουμε να θυμόμαστε ότι αυτή η νίκη του ελληνισμού της Μακεδονίας επιτεύχθηκε με αγώνες και θυσίες για την Ελευθερία και τη διατήρηση της Εθνικής του ταυτότητας. Οι Μακεδονομάχοι κινούνταν με μια ανυποχώρητη δίψα για τα ηρωικά και τα μεγάλα. Υποχρέωση όλων μας είναι η απόδοση του οφειλόμενου φόρου τιμής σ’ αυτούς τους ήρωες και μαχητές της πατρίδας μας.
ΖΗΤΩ Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΜΑΣ!
Ιωαννίδου Κυριακή, ΠΕ02
